We vertrekken eindelijk naar de chaco. We gaan het echt doen! We rijden rond Asuncion langs de luchthaven de mytische brug over de rivier over naar de leegte (slechts 5% van de mensen woont in het westelijk deel van het land, “de chaco” genaamd). De Ruta Transchaco is de enige asfaltweg (pas geasfalteerd in de jaren 80) die de Chaco van oost naar west doorkruist. Het landschap verandert al snel, de palmbomen zijn er terug en enkele hutjes van landlozen in de berm van de weg vormen de enige beschaving die we tegen komen. Onze reisgids Bradt verwijst naar een school aan kmpaal 156 op de Ruta Transchaco die het bezoeken waard zou zijn (in the middle of nowhere). We bellen onderweg en de directrice van het middelbaar vraagt kortaf of we willen blijven overnachten en hoelang. Rond 15u in de namiddag arriveren we aan de schoolpoort. Bij aankomst worden we tot onze grote verbazing verwelkomt door señora Christana, een Belgische lekenzuster van het Withuis die hier al 40 jaar woont en werkt als vrijwilligster. De naam van de school Pa’i Puku blijkt ook te verwijzen naar de Belgische pater die de school heeft gesticht. Pietshaw Adriaansen was een reus van een vent vergeleken met de lokale bevolking met zijn lengte van meer dan 2 meter. Pa’i Puku betekent in het Guarani dan ook grote pater. Spijtig genoeg is de pater-bisschop al op 58 jarige leeftijd verongelukt, niet zonder ironie door een veevrachtwagen langs de Ruta transchaco. Op die plek tussen Villa Hayes en Asuncion staat nu een groot kruis.

Mevrouw Mercedez is de huidige directrice, ook zij woont hier met haar gezin met 5 kinderen. Christina raadt ons aan om in Filadelfia ene Ernesto van haar de groeten over te brengen (hij blijkt ook een neef van mevrouw Mercedez te zijn).  Christina blijkt niet de enige Belgische aanwezigheid te zijn. Bij onze rondleiding door de school komen we Natan tegen. Natan besteedt drie weken van zijn vakantie om de school te bezoeken. Natan is 18 jaar en gaat op 1 september naar de twaalfde klas in de Steinerschool de Es in Wilrijk. De wereld is weer ongelofelijk klein want Inge en Gert, de mama van Joppe, Loes en Birte, kindjes die bij Lena en Marie op school zitten en ondertussen al goede vrienden, zijn dus leerkrachten van Natan. Natan vertelt over zijn ervaringen op de school Pa’i Puku. Een spectaculair verhaal gaat over het vangen van 4 koeien voor een feest en het gezamenlijk slachten ervan. Een niet nader bestemd orgaan sijpelde door zijn vingers toen hij het op de kar moest leggen. s’ Avonds worden we uitgenodigd op een folklore feest, door het derde jaar georganiseerd. In de grote zaal op het einde van het scholencomplex krijgen we de Paraguaanse volkscultuur te zien aan de hand van toneelstukjes, dansjes en zang! We genieten van de jonge mensen die tonen dat ze goed in hun vel zitten. We sluiten af met een chipa asador (lokaal mais broodje klaargemaakt op een stok).

De familie Geudens slaapt in de gastenkamer, de familie Rutgeerts in de ziekenboeg. De volgende ochtend worden we vroeg wakker door het kerkgezang. Alle kinderen starten de schooldag om 7u met een kerkbezoek. Het weer is ook vreemd. De warme noorderwind is gekeerd naar een zeer frisse zuiderwind. De kinderen lopen buiten rond met mutsen, sjaals en handschoenen.  De school heeft 530 leerlingen.  Het merendeel van de kinderen (450) zit op internaat en slechts 80 kinderen gaan ’s avonds naar huis. Ze zijn op internaat omdat de afstanden te groot zijn om elke dag naar huis te gaan. Ze blijven 9 maanden onafgebroken op school en hebben dus 3 maanden schoolvakantie. Hun ouders mogen wel steeds op bezoek komen. Ook de tientallen leerkrachten en opvoeders wonen hier met hun gezinnen. Het is in feite een groot kinderdorp waar slechts een beperkt aantal ouderen het toezicht houdt.  Echt verbazingwekkend dat alles door de kinderen gebeurt, behalve het lesgeven zelf. Vanaf 5 jaar heeft elk kind zijn taak in de keuken, in de bakkerij, het leiden van de ochtendbijeenkomst in de kerk, in de eetzaal, de wasplaatsen. Zelfs de kleuters moeten hun sportschoentjes zelf wassen. Sommige kinderen zijn ook aangesteld om de zorg op te nemen voor een oudere mensen of als hulp bij de kleinste kinderen.

Opstaan om 6u15, ontbijt om half zeven, om zeven uur naar de kerk, 11u30 is het middageten, avondeten om 18u. Op vrijdagavond een soort lokale tortillas. Op zondagavond eten ze de brokjes deeg in melk die we bij Nesteo als ontbijt hebben gegeten. De klassen zijn gemengd.  Overdag krijgen ze beroepsonderwijs (naaien, houtbewerking…)  en ‘s avonds humaniora.  De pedagogische methodiek is Fe y Alegria (uitgewerkt door een Jezuiet)  Het zijn kinderen vanuit de Chaco, de meeste van de ouders werken op estancias. Het gaat vaak om arme gezinnen. In principe betalen de ouders voor het onderwijs. In de dorpsschooltjes is het onderwijs gratis, maar hier is het niveau beter en zit er ook discipline in (regen als excuus voor een dag vrijaf telt hier natuurlijk niet). Het kost 1260 euro om een kind voor een jaar hier te laten wonen en te studeren. Het gaat hier niet enkel om de kosten van het onderwijs, de kinderen wonen hier ook effectief 9 maanden. De school zorgt voor kleren, medicatie, recreatie, avondactiviteiten,… Sommige ouders kunnen het onderwijs niet betalen en dan wordt er een beurs gezocht. Er is jongeman, een Guarani indiaan, die goed gitaar kan spelen. Zijn grootmoeder heeft voor hem een gitaar gekocht. Zondagochtend deelt hij zijn vaardigheid met jongere gasten, terwijl ze in de kou op wat bankjes zitten.

We nemen afscheid en trekken naar Filadelfia, geladen met vier klapstoeltjes van de schoolschrijnwerkerij.  Als we 250 km verder naar Ernesto Martinez vragen, wijst de lokale politie ons regelrecht naar zijn huis. Hij blijkt een bovenstebeste gast te zijn en electrisch installateur op Estancias in de hele Chaco. Ook zijn vrouw zat op Pa’i Puku.  Als we via hem bij Jan el Holandes terechtkomen, beschrijft Jan Ernesto kernachtig als een eenvoudige, maar degelijke en betrouwbare persoon, in tegenstelling tot heel wat andere Paraguayanen waarmee hij zaken probeert te doen.   Echt wat je verwacht van een oud-leerling van de school.